Boekrecensie Eco-sabotage van Andreas Malm
Eco-sabotage, bekender onder de Engelse titel: How to blow up a pipeline? Een boek met zo’n titel wil je lezen, want verfrissende inzichten kom je amper nog tegen als het over het klimaat gaat. We weten alles, het lijkt nu een kwestie van wachten tot de overheid en bedrijven gaan handelen. Geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid kan van waarde zijn voor druk, zolang men maar onthoudt dat geweld gebruiken het kind met het badwater weggooien is. Andreas Malm gaat hier met volle overtuiging tegenin.
In tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden heeft de Zweedse ecoloog geen handleiding voor het maken van bommen geschreven. Nee, het blijft slechts bij een oproep aan de lezer dat te doen. Een opvallend pleidooi, maar na het lezen van de 122 pagina’s voor de lezer wel degelijk overtuigend. Dat brengt ons gelijk bij het eerste kritiekpunt, de lengte van het boek. Ook een dun boek kan te dik zijn namelijk. Het boek gaat nu te snel voor de sceptische lezer, maar te langzaam om als massa-manifest te kunnen dienen. Een onlogische keuze voor een schrijver die in alles laat blijken een zo groot mogelijk publiek te willen overtuigen van zijn boodschap.
Zoals aangegeven in het voorwoord van Harriët Bergman bepleit Malm zijn zaak in drie delen: leren van de strijd uit het verleden; het doorbreken van de betovering; en verzet tegen de wanhoop. Als de lezer eenmaal geleerd heeft van het verleden zijn we 49 pagina’s en 80 procent van de inhoud verder. De overige twintig procent verteld de lezer hoe protest dat niet geweldloos probeert te zijn eruit ziet en waarom klimaatdefaitisme geen optie is. In het geval van de eerste is het als handleiding ontoerreikend en dus papierverspilling. Wat het tweede betreft, dat is samen te vatten in: problemen negeren is onmogelijk zolang ze er niet door verdwijnen, daar ze daadwerkelijke gevolgen op je leven hebben. Het radicale flankeffect, wiens potentieel negatieve effecten een gevaar voor zijn betoog kunnen vormen, komt slechts kort voorbij.
Laten we terugkeren tot de kern; hoe komt die rare Zweed erbij dat geweld een oplossing is? Het antwoord is simpel: omdat het werkt. Malm beschrijft vurig en snel, maar gedegen zowel de impact van de klimaatcrisis en hoe de klimaatbeweging zich over de jaren heeft ontwikkelt. Deze beweging heeft zich in het mondiale Noorden altijd expliciet geweldloos betoont, onder aanvoering van Extinction Rebellion. Op basis van onder andere een boek van politicologen Erica Chenoweth and Maria Stephan stellen de oprichters vast dat de enige weg naar succes die van de geweldloosheid is. Geweldloosheid zou onmisbaar zijn voor de publieke steun die nodig is voor verandering. Na eerst de aanval hebben geopend te hebben op absoluut moreel pacifisme (door Mohammed Rafiq aan te halen, die een aanslag in Oslo voorkwam door de dader tegen de grond te werken) veegt Malm de vloer aan met de gemaakte vergelijkingen. De fossiele kan namelijk niet met een dictator vergeleken worden, die slechts de steun van het volk/leger hoeft te verliezen om betere oorden te zoeken. Slavernij en kolonialisme lijken er een stuk meer op, wat grote gevolgen heeft voor het succes van een massabetoging.
Pipelines don’t listen to your yells.
Verder geeft de schrijver een flinke slinger aan het heersende beeld van protestbewegingen. De Suffragettes, de Civil Rights Movement en zelfs Gandhi en vrienden stonden niet afwijzend tegenover geweld. Sterker nog, hun succes stond of viel ermee. Geen Martin Luther King zonder Malcolm X, geen Nelson Mandela zonder uMkhonto we Sizwe. Een flinke paradigmaverschuiving, waardoor andere punten minder opvallen. Ik zou mijzelf wel een fervent nieuwsvolger willen noemen, maar de klimaatprotesten die Malm beschrijft, zoals het Duitse Ende Gelände waren voor mij vrijwel allemaal onbekend.
In conclusie, wat zien we? Een fel pleidooi, overtuigend zij het soms kort door de bocht. Een interessant gedachte-experiment, een fris geluid bovendien. Makkelijk leesbaar ook, maar de schrijver vergat: minder is meer.
Eindoordeel: 7/10 molotovcocktails.