Met het wetsvoorstel wil de staatssecretaris een duidelijke norm stellen. Wie op basis van het vreemdelingenrecht Nederland niet in mag, of hier niet mag blijven, moet ook daadwerkelijk Nederland verlaten. Het wetsvoorstel heeft als doel een preventieve en afschrikkende werking te hebben: vreemdelingen die niet in Nederland mogen verblijven moeten ontmoedigd worden om naar Nederland te komen. Het kabinet blijft echter het uitzetten van de illegale vreemdeling belangrijker vinden dan het ten uitvoer leggen van strafrechtelijke sancties.

Met het voorstel wordt de mogelijkheid gecreëerd een illegale vreemdeling strafrechtelijk aan te pakken voordat een inreisverbod wordt opgelegd,  wat inhoud dat een vreemdeling voor een vastgestelde periode niet meer rechtmatig in Nederland kan verblijven. De staatssecretaris richt zich hiermee in het bijzonder op de vreemdeling die voor de eerste keer illegaal in Nederland wordt aangetroffen. Naast het strafrechtelijk ingrijpen zal vreemdelingrechtelijk worden opgetreden. Hierbij wordt een inreisverbod en/of vreemdelingenbewaring opgelegd.

In de samenleving is het wetsvoorstel kritisch ontvangen. Gevreesd wordt vooral voor een verdere marginalisering van de vreemdelingen in Nederland. Tegenstanders geven aan dat rekening gehouden moet worden met illegale vreemdelingen die onderwijs, noodzakelijke medische hulp en rechtsbijstand zullen mijden. Eveneens zullen slachtoffers van misdrijven – bijvoorbeeld mensenhandel - mogelijk geen aangifte doen uit angst zelf vervolgd te worden voor hun illegale verblijf in Nederland.

Het kabinet wijst erop dat er voor deze situaties een uitzondering is gemaakt in het voorstel. Een illegale vreemdeling die bijvoorbeeld in een ziekenhuis wordt behandeld zal niet vervolgd worden voor zijn illegale verblijf.

Van verschillende kanten worden vraagtekens gezet bij de noodzaak en de effectiviteit van de strafbaarstelling. Afgevraagd wordt wat de toegevoegde waarde is van de mogelijkheid om een strafrechtelijke boete op te leggen. Er zijn immers al vreemdelingrechtelijke mogelijkheden.  Daarnaast wordt verondersteld dat – wanneer geen actief opsporingsbeleid wordt gevoerd – voornamelijk die vreemdelingen worden ‘aangetroffen’ die sowieso al in de strafrechtelijke picture zijn.

Het kabinet wijst er in dit kader op dat de strafrechtelijke bepalingen de norm stellen en daarmee illegaal verblijf voorkomen. Vreemdelingrechtelijke maatregelen proberen vooral illegaal verblijf op te heffen. Ter versterking van de effectiviteit wordt de mogelijkheid gecreëerd om na meerdere overtredingen een zwaar inreisverbod op te leggen en daarmee zwaarder strafrechtelijk geschut in te zetten. In de huidige situatie worden aangetroffen vreemdelingen ongemoeid gelaten. Na inwerkingtreding van deze wet zullen ook zij een boete krijgen.

In deel 3 van het drieluik Strafbaarstelling Illegaliteit worden de argumenten gewogen en zal PerspectieF een standpunt innemen ten aanzien van de aanpak van Illegale vreemdelingen.