De ChristenUnie heeft regeringsverantwoordelijkheid en de achterban moet daar duidelijk nog aan wennen. 'De politiek is soms snoeihard. Maar wij mogen niet snoeihard zijn.' Door Sara Berkeljon en Philippe Remarque

Ze kleden zich modieus, luisteren naar hun iPod en staan rokend op het schoolplein. Een jongen draagt een wit T-shirt met in grote zwarte letters de tekst 'I love eating pussy'. Dit is geen schoolplein in een grote stad, maar dat van de Christelijke Hogeschool Ede, een bolwerk van Perspectief, de jongerenbeweging van de ChristenUnie. Hier zijn tientallen christelijke studenten actief voor de partij, die nu voor het eerst in het centrum van de macht verkeert.

Makkelijk is die nieuwe positie niet, zo bleek meteen in de eerste weken van de nieuwe regeringscoalitie. Hoe klein de medisch-ethische punten ook zijn die de ChristenUnie in het regeerakkoord heeft gescoord, ze werken als een rode lap op een stier. Overal in Nederland staan gewetensbezwaarde ambtenaren onder druk, columnisten overladen de christelijke politiek met hoon en PvdA-staatssecretaris Bussemaker van Volksgezondheid, Welzijn en Sport benadrukt dat er vrijwel niets gaat veranderen in de abortuspraktijk. De politieke top van de partij blijkt weinig te kunnen of te willen doen tegen deze ontwikkelingen.

Ervaart de voormalige getuigenispartij ChristenUnie nu hoe ruw het in de echte politiek toegaat? Is het na de eerdere overwinningsroes tijd voor de grote kater?

In Ede niet, blijkt in de splinternieuwe kantine van het schoolgebouw. 'Ik maak me geen zorgen dat de ChristenUnie onder de voet wordt gelopen', zegt student Mart Keuning, vice-voorzitter van Perspectief. Onze kabinetsploeg is heel goed in staat het eigen geluid te verdedigen. Je kunt heel goed voor je belangen opkomen en tegelijk beschaafd zijn. Zo hebben we dat altijd gedaan. Draaikonten als Bos hebben misschien spindoctors en tactiekjes nodig, wij niet.' Lokaal Perspectief-bestuurder Linda van 't Hoog valt hem bij: 'Veel mensen hebben juist op Rouvoet gestemd vanwege zijn betrouwbare imago.'

Christelijke politici zijn rustiger en staan minder op hun strepen dan anderen, bevestigen de twee leiders in Den Haag, vicepremier André Rouvoet en fractievoorzitter Arie Slob. Hun eerste reflex is om de andere wang uit het nieuwe testament toe te keren. 'Wij zijn niet van de categorie kwaad met kwaad vergelden', zegt Slob. 'Het is ontzettend belangrijk de rust te bewaren en je niet te laten opjagen door wie dan ook.'

Polariseren heeft volgens hem geen zin. 'Je krijgt een mooie kop in de krant en misschien zelfs een quote in het Journaal. Maar een dag later is duidelijk dat je er niets mee bent opgeschoten. Ik kan wel met mijn spierballen rollen, maar als ik het vervolgens niet waar kan maken, vergroot ik het probleem alleen maar.' En politiek leider Rouvoet: 'Wij zijn geen partij die speelt met de macht. Kijk maar hoe dat met D66 afliep. We hebben een heel akkoord geschreven en zijn juist blij dat we deel uitmaken van een stabiel kabinet dat iets kan doen voor de mensen. Dan ga je bij het eerste verschil van mening niet meteen hoog van de toren blazen.'

Rouvoet denkt dat de partij hem grotendeels steunt in deze voorzichtige aanpak. Hij verwacht vandaag in Lunteren een rustig partijcongres. 'Ik heb niet de indruk dat het borrelt. De partij ziet heel nuchter de voors en tegens van het regeren.'

Mondiger
Toch zijn er CU'ers die de tegens te groot vinden, zoals de fractievoorzitter in Amsterdam-Zuidoost, Yvette Lont-Eersel: 'Er zijn ook christenen die ontevreden zijn met de deelname van de CU aan dit kabinet. Dat mag ook wel eens gezegd worden. Onze achterban mag best wat mondiger worden. Ze zijn allemaal zo netjes, zo rustig, zo behoudend.'

Lont suggereert dat Rouvoet en Slob uit gebrek aan ervaring te gretig zijn geweest om te regeren. 'Misschien lokte het pluche, misschien wisten ze niet goed om te gaan met de nieuwe machtspositie. We waren een beetje overdonderd.'

Het resultaat is dat de ChristenUnie nu 'verplicht is om kwesties als het homohuwelijk en euthanasie te verdedigen in binnen- en buitenland', zegt Lont. 'Er wordt nu alleen geprobeerd een vinger aan de pols te houden, maar daar ben ik niet tevreden mee. Er had veel hoger moeten worden ingezet. Dit was dé gelegenheid om op een van die punten - abortus, euthanasie, legale prostitutie, stamcelonderzoek, homohuwelijk - onze poot stijf te houden. We hadden minstens een van die wetten terug moeten draaien. Anders maar geen akkoord. Als een kleine partij als D66 dat soort wetten erdoor kan krijgen, zou ik niet weten waarom de ChristenUnie ze niet weer ongedaan zou kunnen maken. Je kunt geen compromissen sluiten als je ergens principieel op tegen bent.'

Dat gaat te ver voor A. Th. van Deursen, emeritus hoogleraar geschiedenis aan de Vrije Universiteit, een vooraanstaand christelijk denker en lid van de ChristenUnie. 'Het is niet onze roeping tot in de lengte van dagen in de oppositie te zitten en een getuigenispartij te zijn.'

Een christelijk politicus, vindt Van Deursen, 'moet het landsbelang dienen door regeringsverantwoordelijkheid te dragen'. Maar hij is wel kritisch over de sussende houding van de partijtop inzake de trouwambtenaren die geen homohuwelijk willen sluiten: 'Die ambtenaren mogen niet worden ontslagen. Daar zou ik me hard voor maken. Dat is het toetspunt. We mogen die trouwambtenaren niet in de steek laten. De PvdA gaat er verkeerd mee om. Als je nu in het kabinet zegt: we stappen eruit, dan verandert dat. Wil de PvdA in haar huidige toestand soms nieuwe verkiezingen? De ChristenUnie heeft een machtspositie, daar moeten we schaamteloos misbruik van maken.'

Rouvoet heeft Van Deursen 'hoog zitten', maar dit advies wijst hij af. 'Je moet niet te snel het lot van het kabinet aan meningsverschillen verbinden. Zoiets kun je precies één keer doen', zegt hij. Dat moment is nog niet gekomen, omdat de PvdA zich in Rouvoets ogen vooralsnog keurig aan het regeerakkoord houdt. 'Het wordt pas spannend als afspraken uit het regeerakkoord om zeep worden geholpen.' De coalitiepartners 'hadden en hebben verschillen van mening', maar dat is normaal, vindt Rouvoet. Het gaat om het gedrag.

Met de interviews van staatssecretaris Bussemaker over abortus 'zijn we niet altijd even gelukkig', wil fractievoorzitter Slob wel toegeven. 'Maar uiteindelijk telt wat in de Kamer gebeurt.'

En de gewetensbezwaarde ambtenaren dan? Om hen te beschermen lieten Rouvoet en Slob een passage opnemen in het regeerakkoord. Zij hoeven geen homohuwelijken te voltrekken, mits er een vervanger beschikbaar is. Als hierover lokaal moeilijkheden ontstaan, zal het kabinet maatregelen nemen om de rechtszekerheid van deze ambtenaren veilig te stellen. De passage blijkt een averechts effect te hebben.

Homo-organisatie COC en RTL-presentator Albert Verlinde voeren campagne tegen de ambtenaren, en in zestig gemeenten is een motie aangenomen die hen het werk als trouwambtenaar onmogelijk maakt. In Drimmelen traden ambtenaren terug als trouwambtenaar, in Smallingerland een ChristenUnie-wethouder. De partijvoorzitter vroeg om een 'signaal uit Den Haag'.

Gedoe

Dat blijft uit. 'Wel heel erg vervelend', noemt Slob de situatie. 'Op het moment dat er overal gedoe wordt gemaakt, ontkomen we er niet aan die laatste zin te activeren'. Maar een wettelijke regeling is juridisch nauwelijks haalbaar, weten beide politici. Rouvoet zegt daarom dat hij 'niet blij' is met de ontstane situatie, maar dat het kabinet niet kan ingrijpen in gemeentelijke beslissingen. Eerst moet geprobeerd worden afspraken te maken met de gemeenten. Rouvoet en Slob onderstrepen dat de ambtenaren in Smallingerland en Drimmelen vrijwillig zijn teruggetreden. Gedwongen ontslag zou de partijtop dwingen tot een forsere stellingname in Den Haag. En ze vinden dat er veel te veel aandacht uitgaat naar de gewetensbezwaarde ambtenaren.

Tolerantie

'Mijn oproep aan het COC is steeds: concentreer je nou eens op een veel belangrijker probleem, de haat en het geweld tegen homo's. Daarvoor heb ik in het regeerakkoord ook geld gekregen', zegt Rouvoet. Hij vindt steun bij de schrijver Joost Zwagerman, die dit onlangs ook betoogde en bij voormalig organisator Siep de Haan, voorzitter van Gay Business Amsterdam, die zijn mede-homo's opriep tegenover de ambtenaren dezelfde tolerantie aan de dag te leggen die ze zelf opeisen. 'Dat sprak mij erg aan.'

Rouvoet en Slob betreuren dat in de eerste weken van hun kabinetsdeelname dit soort kwesties in de media breed worden uitgemeten. Het gaat steeds weer over die poster met de gouden bikini, terwijl zij juist opgetogen zijn over de bredere punten waarop de partij haar zin heeft gekregen in het regeerakkoord: de sociale problemen, het milieu en de asielzoekers. Rouvoet: 'Ik ben tevreden. Ik heb nu het kindgebonden budget aan de Kamer kunnen voorstellen. Daar hebben we ons in de oppositie jarenlang vergeefs hard voor gemaakt. En ik ben blij dat we met het CDA en de PvdA een gedeelde visie op de samenleving hebben, die we nu in de praktijk kunnen brengen.'

Slob: 'Als ik om me heen kijk, zie ik de ChristenUnie bloeien. We hebben nu in vijf, en misschien dadelijk in zes provincies gedeputeerden geleverd. Dat is uniek, dat is nog nooit gebeurd. Andries Heidema wordt burgemeester van Deventer, een gemeente van meer dan 100 duizend mensen. De ChristenUnie wordt serieus genomen.'

De gematigde houding van de Haagse leiders vindt weerklank in de achterban, zegt Otto ter Beek, voorzitter van de afdeling Tholen: 'Als je wilt samenwerken, moet je accepteren dat niet alles wat je wilt, kan worden uitgevoerd. Bij ons ligt samenwerken op bepaalde punten moeilijk, zoals bij de ethische vraagstukken. Het leven is door God gegeven, dus wij vinden dat je daar zuinig op moet zijn. We hadden liever meer bereikt, maar wij weten ook dat we maar een klein deel van Nederland vertegenwoordigen. Daar moet je rekening mee houden. Onze visie is nu in ieder geval wel onder de aandacht gebracht. Lange tijd zaten we in het verdomhoekje, maar nu worden deze onderwerpen eindelijk weer besproken.'

De ChristenUnie moet het politiek niet hard spelen, vindt Ter Beek. 'Als wij ons aangevallen voelen, zullen we niet defensief reageren. Ons volk denkt niet zo. De politiek is soms snoeihard. Maar wij mogen niet snoeihard zijn. Wij vinden dat je God moet liefhebben boven alles, en je naasten als jezelf. En ook PvdA-mensen zijn onze naasten. Die moet je liefdevol tegemoet treden, dan bereik je veel meer.'

Op lokaal niveau hebben de ChristenUnie-politici hier ook ervaring mee, zoals Gerard van den Brandhof, voorzitter in Putten: 'Uiteindelijk verwacht ik begrip van de PvdA voor onze standpunten. Lokaal werken we goed met die partij samen. We moeten afwachten, en niet meteen de loopgraven in.' Bovendien is hij ingenomen met de bloei van de partij onder Rouvoet. 'We hebben dertig jaar gewerkt aan het opbouwen van de partij. Nu is de ChristenUnie in Gelderland voor het eerst op drie bestuursniveaus aanwezig. Wij zien dat als een stukje zegen op het werk dat is gedaan.'

Socialer beleid

De ChristenUnie, zo betoogt Sytze Faber in zijn recente boek De wet van de koestal, heeft er welbewust voor gekozen de overgang van getuigenis- naar mogelijke regeringspartij te maken. De passages in het partijprogramma over de abortus- en euthanasiewet werden er voor afgezwakt. En tijdens de campagne benadrukte Rouvoet vooral dat de ChristenUnie op het gebied van armoede en asielzoekers een socialer beleid wilde.

Rouvoet: 'We laten de getuigenis niet los, maar we richten ons op praktische politiek.' Slob: 'Je lost niets op als je massief tegen die wetten protesteert, je kunt beter inzetten op de uitvoeringspraktijk. Rond die dertigduizend vrouwen en meisjes gaan staan die abortus willen, en ze helpen als ze dat willen.'

In Ede zitten de jongeren ook op die lijn. Linda: 'Abortus verbieden kan niet, maar het promoten van alternatieven is een goede stap in die richting.'

Mart: 'We moeten ergens beginnen. Iedere abortus die je kunt voorkomen, is winst. En als dokters de alternatieven voor abortus niet onder de aandacht willen brengen, moet de overheid dat doen. De staatssecretaris heeft geen keus. Het staat in het regeerakkoord, dus die voorlichting over alternatieven komt er.'

De ChristenUnie moet van de jongeren in Ede wel blijven hameren op de medisch-ethische punten. 'Het is een gevaar dat de macht te lekker is. Dat de partij besluit om bij de volgende verkiezingen de omstreden passages over medisch-ethische kwesties maar helemaal uit het programma te halen, om meer stemmen te trekken en makkelijker in een volgende regering te komen. De ChristenUnie moet dus vooral aan haar punten vasthouden. We zijn rechtlijnig, maar niet star. Schrijf dat maar op.'

Linda: 'We moeten niet een soort CDA worden; zij veranderen hun mening als dat ze meer stemmen oplevert. Maar de we moeten ook geen SGP worden. Ik heb veel respect voor die partij, maar op hun manier kun je weinig veranderen.'

Mart: 'Hoe kan het CDA moslims op de lijst zetten? Een moslim kan nooit het christelijk gedachtengoed vertegenwoordigen. Op het moment dat je een moslim op je lijst zet, heb je de Bijbel losgelaten. Dat gaat veel te ver. Het CDA zou zich moeten schamen dat de C nog in hun naam staat. De ChristenUnie wil wel staan voor een gezamenlijke moraal. Ook niet-christenen moeten op ons kunnen stemmen.'

Linda: 'Ik vind dat je daar wel mee moet oppassen. Je moet duidelijk maken dat wij willen wat wij willen, omdat het zo in de Bijbel staat.'

NOTES: 'We hebben dertig jaar gewerkt aan het opbouwen van de partij'; Pijnpunten voor de ChristenUnie; De politici en achterban van de ChristenUnie waren na de formatie opgetogen. Het regeerakkoord zou het meest lijken op het programma van de kleinste coalitiepartner. Maar in de media domineren de meningsverschillen met coalitiepartner PvdA, en de negatieve stukjes van columnisten waarin de 'betuttelende' voornemens van de christenen worden gehekeld. Vier pijnpunten voor de ChristenUnie:; Gewetensbezwaarde ambtenaren; Trouwambtenaren met bezwaren tegen het homohuwelijk moeten worden beschermd, staat in het regeerakkoord. Het akkoord bevestigde de bestaande praktijk, maar toch kreeg de kleinste coalitiepartner de wind van voren. Zestig gemeenten namen moties aan die trouwambtenaren dwingen om homohuwelijken te sluiten. Drie ambtenaren traden terug. De inmiddels opgestapte PvdA-voorzitter Van Hulten tekende samen met de oppositiepartijen VVD, SP, D66 en GroenLinks en de homo-organisatie COC een convenant tegen weigerambtenaren. Bovendien zei hij dat er geen wettelijke regeling zal komen om hen te beschermen. De ChristenUnie vindt het echter nog te vroeg om in te grijpen.; Abortus en euthanasie; Staatssecretaris Bussemaker (Volksgezondheid) zei in een lezing dat het kabinet niet zal tornen aan abortus en euthanasie. Ook worden dokters niet gedwongen om adoptie of palliatieve zorg als alternatieven hiervoor te promoten, iets dat volgens het coalitieakkoord juist wel de bedoeling is. 'Noch de ChristenUnie, noch de minister-president noch ik of welke politicus dan ook zal in de behandelkamer komen', zei Bussemaker. Volgens de ChristenUnie bleef de staatssecretaris binnen de grenzen van het regeerakkoord.; Flitsscheiding; In 2005 diende toenmalige minister van Justitie Donner een wetsvoorstel in dat een einde maakt aan de flitsscheiding, een scheiding zonder tussenkomst van een rechter.; In het regeerakkoord staat dat behandeling van dat wetsvoorstel zal worden doorgezet. Maar de PvdA, zo bleek vorige maand tijdens een Kamerdebat, wil net als de meeste oppositiepartijen dat een gemakkelijke scheiding mogelijk blijft. Volgens de PvdA laat het regeerakkoord dat toe.; Gouden bikini; Een raadslid van de ChristenUnie in Utrecht maakte bezwaar tegen een - tweehonderd vierkante meter grote - reclameposter waarop een vrouw in gouden bikini stond afgebeeld.; De poster zou kwetsend zijn, en daarom moest het stadsbestuur er tegen optreden. Door het incident was de bikini vervolgens niet aan te slepen.; Het plan van de ChristenUnie wekte de woede op van columnisten als Youp van 't Hek, die schreef dat het 'puur de kift' was. 'Jullie zullen tegenover jullie lelijke vrouwen altijd ontkennen dat door jullie dromen heerlijke jonge modellen in gouden bikini's zwierven en dat zij jullie de meest heerlijke, dus oneerbare voorstellen deden. '

Bron: De Volkskrant, 1 mei 2007